Jednym z obowiązków wprowadzonych w życie ustawą z dnia 1 marca 2018 roku o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu (dalej: „Ustawa AML”) jest określenie beneficjenta rzeczywistego przez wskazane Ustawą AML instytucje obowiązane. Konsekwencję nowego obowiązku stanowi także utworzony w tym celu Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych (dalej: „CRBR”), służący zebraniu informacji o beneficjentach rzeczywistych wszystkich podmiotów w jednym miejscu.
Zasadniczo wskazane Ustawą AML podmioty są zobligowane do ustalenia osoby fizycznej (lub osób fizycznych), które wywierają decydujący, faktyczny wpływ na dany podmiot w sposób bezpośredni lub pośredni. Poszukiwanie tych osób odbywa się zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a – c Ustawy AML, przy czym w art. 2 ust.2 pkt 1 lit.a tiret pierwsze – czwarte wskazane są wprost przesłanki, których wystąpienie w pierwszej kolejności implikuje, że określone osoby należy traktować jako beneficjentów rzeczywistych.
W sytuacji, w której identyfikacji beneficjenta rzeczywistego nie można przeprowadzić w oparciu o wskazaną w zdaniu poprzednim podstawę prawną – należy stosować art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret piąte i udokumentować brak możliwości wskazania określonej osoby fizycznej (w oparciu o podstawę tiret pierwsze – czwarte) i konieczność wskazania członków Zarządu danego podmiotu jako osób faktycznie wywierających wpływ na dany podmiot.
Problematyczne okazało się w bieżącym ustalaniu beneficjenta rzeczywistego przede wszystkim rozumienie stwierdzenia „udokumentowanie braku możliwości wskazania określonej osoby” jako beneficjenta rzeczywistego. W wielu bowiem przypadkach, struktura własnościowa jest wielostopniowa lub w strukturze własności są podmioty mające siedzibę w różnych krajach i nie jest tym samym jednoznacznie możliwe określenie wprost osób fizycznych będących beneficjentami rzeczywistymi danego podmiotu.
W wyniku zmiany przepisów Ustawy AML z marca 2021 r. wprowadzono zmianę wyjaśniającą na czym dokładnie ma polegać „dokumentowanie braku możliwości ustalenia beneficjenta rzeczywistego”.
W art. 37 ust. 2 Ustawy AML wskazano, co należy „udokumentować” w sytuacji, w której instytucje obowiązane zastosują podstawę prawną z tiret piąte – czyli wskażą osobę zajmującą kierownicze stanowisko, tj. dokumentują:
1) wszystkie utrudnienia powodujące brak możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret pierwsze-czwarte;
2) wszystkie utrudnienia związane z uzasadnionymi czynnościami podejmowanymi w celu weryfikacji tożsamości beneficjenta rzeczywistego.
Zastosowana zmiana w dalszym ciągu pozostawiała istniejące w ww. zakresie wątpliwości, co spowodowało wydanie w dniu 14 stycznia 2022 r. przez Generalnego Inspektora Informacji Finansowej (dalej: „GIIF”) komunikatu nr 38 w sprawie braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret pierwsze–czwarte Ustawy AML (dalej: „Komunikat GIIF”).
W Komunikacie GIIF wskazał, że „bez względu na to jak bardzo skomplikowana i wielopoziomowa struktura własności klienta występuje oraz czy brakuje publicznych informacji o strukturze własności klienta – instytucja obowiązana jest zobligowana do podjęcia działań zmierzających do identyfikacji beneficjenta rzeczywistego, weryfikacji jego tożsamości oraz ustalenia struktury własności i kontroli klienta. W tym kontekście warto podkreślić, iż zgodnie z art. 43 ust. 2 pkt 4 ustawy AML o wyższym ryzyku prania pieniędzy oraz finansowania terroryzmu może świadczyć w szczególności nietypowa lub nadmiernie złożona struktura własnościowa klienta, biorąc pod uwagę rodzaj i zakres prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.”
Jednocześnie, gdy analiza struktury własności klienta prowadzi do wniosku, iż brak jest możliwości ustalenia lub istnieją wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret pierwsze – czwarte Ustawy AML – możliwe jest ustalenie jako beneficjenta rzeczywistego osoby fizycznej zajmującej wyższe stanowisko kierownicze (zgodnie z art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a z tiret piąte Ustawy AML).
Tym samym w ww. Komunikacie GIIF wskazano, że w sytuacji gdy instytucja obowiązana ustaliła jako beneficjenta rzeczywistego, na podstawie art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret piąte ustawy AML, osobę fizyczną zajmującą wyższe stanowisko kierownicze, to instytucja ta dokumentuje:
1) wszystkie podjęte czynności zmierzające do ustalenia tożsamości osób fizycznych (np. pozyskany odpis z KRS klienta, umowa spółki klienta, umowa przeniesienia własności udziałów klienta),
2) wszystkie okoliczności, które zostały uznane jako powodujące brak możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych w art. 2 ust. 2 pkt 1 lit. a tiret od pierwsze do czwarte Ustawy AML (np. ustalenie, że każdy wspólnik klienta – osoba fizyczna – posiada 20% udziałów),
3) wszystkie utrudnienia związane z uzasadnionymi czynnościami podejmowanymi w celu weryfikacji tożsamości beneficjenta rzeczywistego tj. osoby fizycznej zajmującej wyższe stanowisko kierownicze (np. brak zgłoszenia informacji o beneficjencie rzeczywistym do CRBR, utrudnienia związane z brakiem fizycznej obecności beneficjenta).
Biorąc pod uwagę powyższe rozważania natury prawnej, należy wskazać, iż ustalenie beneficjenta rzeczywistego pozostaje niezwykle istotnym obowiązkiem instytucji obowiązanych. W razie potrzeby Kancelaria służy wsparciem w ustalaniu sytuacji określonych osób na potrzeby identyfikacji beneficjenta rzeczywistego.